Kasım sonu, Aralık başı… Takvim kışa dönmüş olsa da Trakya’nın ormanlarında doğa tamamen susmuyor. Istranca silsilesinden Tekirdağ’ın iç kesimlerine, Saray’dan Demirköy ve İğneada hattına uzanan orman kuşağı, bu dönemde odun dışı doğal ürünler açısından hâlâ dikkate değer bir hareketliliğe sahip.

Yapraklarını büyük ölçüde dökmüş kayın, meşe ve gürgen ağaçlarının altında; mantarlar, yabani meyveler, aromatik bitkiler ve arıcılık için önemli flora unsurları bölge halkına hem gıda hem de ek gelir imkânı sunuyor.

Mantar: Geliri de Riski de Yüksek Ürün

Trakya denildiğinde orman ürünü olarak akla gelen ilk başlıklardan biri mantar. Özellikle Kırklareli ve çevresindeki Istranca Ormanları, Türkiye’nin önde gelen doğal mantar alanları arasında gösteriliyor. Kanlıca, çeşitli bolet türleri, borazan mantarı gibi yenilebilir mantarların bölgede yoğun olarak görüldüğü biliniyor.

Sonbahar aylarında, özellikle eylül-ekim döneminde zirve yapan mantar sezonu, yağış durumuna göre kasım sonu-aralık başına kadar sarkabiliyor. Kurak geçen yıllarda mantar popülasyonunun ciddi biçimde azaldığı, yağışlı dönemlerde ise köylülerin hem iç piyasaya hem ihracata dönük satış yapabildiği ifade ediliyor.

Mantar, bölge halkı için ek gelir kalemi olmayı sürdürüyor. Kavurma, turşu, kurutma ve dondurulmuş ürün olarak değerlendirilen mantar, kış aylarında sofralarda sıkça yer alıyor. Ancak uzmanlar, yanlış tür tüketiminin ağır zehirlenme ve ölümle sonuçlanabileceğine dikkat çekerek, mantar toplama ve tüketiminde mutlaka yöreyi ve türleri iyi bilen kişilerle hareket edilmesi gerektiğini vurguluyor.

Kuşburnu, Alıç, Kızılcık, Muşmula: Dallarda Kalan Kış Meyveleri

Kasım sonu, Trakya orman ve kırsal alanlarında özellikle yabani meyvelerin hâlâ görülebildiği bir dönem. Yapraklarını döken çalı ve ağaçların üzerinde kızaran meyveler, hem doğadaki kuşlar hem de bölge halkı için önemli bir kaynak.

Başlıca öne çıkan ürünler şöyle:

• Kuşburnu:
  C vitamini bakımından zengin olduğu bilinen kuşburnu, bölgede özellikle marmelat ve çay olarak değerlendiriliyor. Sonbahar sonu ve kış başında toplanan kuşburnu, ev ölçeğinde işlenmenin yanı sıra küçük üreticiler için de pazarlanabilir bir ürün niteliği taşıyor.

• Alıç:
  Çayı ve sirkesi yapılan alıç, kırsal bölgelerde geleneksel tıpta kalp–damar sağlığı ile ilişkilendirilen bitkiler arasında gösteriliyor. Köy pazarlarında alıç sirkesi ve kurutulmuş alıç meyvesine sıkça rastlanıyor.

• Kızılcık:
  Ekşimsi tadıyla bilinen kızılcık, şerbet, hoşaf, komposto, reçel ve pestil yapımında kullanılıyor. Trakya’nın bazı köylerinde kızılcık tarhanası gibi yerel ürünler hâlâ üretilmeye devam ediyor.

• Muşmula:
  Trakya’da “döngel” adıyla da bilinen muşmula, soğuk yedikten sonra yumuşayıp tatlanan bir meyve. Taze tüketimin yanı sıra marmelat ve pekmez yapımında da kullanılıyor.

Bu ürünler, hem ev içi tüketimde hem de yerel pazarlarda değerlendirilerek kırsal hanelere ek gelir sağlıyor. Yol kenarı tezgâhları, köy pazarları ve kooperatifler, söz konusu ürünlerin satışında öne çıkan kanallar arasında.

Ihlamur, Kestane ve Meşe Palamudu

Trakya ormanlarının bir diğer doğal serveti, ağaçların sağladığı odun dışı ürünler. Bunların başında ıhlamur, kestane ve meşe palamudu geliyor.

• Ihlamur:
  Ihlamur ağaçları, Türkiye’nin pek çok bölgesinde olduğu gibi Trakya’da da doğal yayılış gösteriyor. Çiçekleri yaz aylarında toplanıp kurutulsa da asıl tüketim dönemi sonbahar ve kış ayları. Soğuk algınlığı şikâyetlerinin arttığı bu dönemde ıhlamur çayı, pek çok hanede başvurulan ilk içecek olarak öne çıkıyor.
• Kestane:
  Kestane ağaçlarının yoğunluğu Karadeniz ve Ege bölgeleriyle kıyaslandığında daha düşük olsa da, Marmara’nın kuzey kuşaklarında yer yer doğal kestane topluluklarına rastlanıyor. Kasım sonu–Aralık başı, orman tabanında kalmış kestanelerin hâlâ bulunabildiği bir dönem. Kestane, haşlama, közleme, tatlı ve pilavlarda değerlendiriliyor.
• Meşe palamudu:
  Günümüzde insan gıdası olarak çok sınırlı kullanılan meşe palamudu, tarih boyunca hayvan yemi ve boya–tabaklama sanayinde önemli bir hammadde olmuş durumda. Bazı bölgelerde hâlâ hayvan beslenmesinde palamut kullanımının devam ettiği belirtiliyor.

Aromatik Bitkiler ve Kış Çayları

Trakya orman ve makiliklerinde, Akdeniz–Marmara kuşağına özgü bazı aromatik bitkilerin de doğal yayılış gösterdiği biliniyor. Kekik, adaçayı, biberiye ve defne bunların başında geliyor. Bu bitkilerin bir kısmı yaz aylarında toplanıp kurutulsa da, tüketim özellikle sonbahar sonu ve kış döneminde yoğunlaşıyor.

• Kekik, et ve sebze yemeklerinde baharat olarak kullanılırken;
• Adaçayı ve biberiye, kış aylarında çay formunda tercih ediliyor;
• Defne yaprağı, balık ve et yemeklerine aroma katmanın yanı sıra sabun ve bazı kozmetik ürünlerin üretiminde değerlendiriliyor.

Aromatik bitkiler, doğru toplama yöntemleriyle kullanıldığında hem ev ekonomisine katkı sağlıyor hem de küçük ölçekli üreticiler için pazar imkânı sunuyor.

Arıcılık ve Ekoturizm Potansiyeli

Trakya ormanlarının sunduğu doğal ürünler yalnızca doğrudan toplanan meyve, mantar ve otlarla sınırlı değil. Zengin bitki örtüsü, arıcılık için de önemli bir temel oluşturuyor. Ihlamur, kestane, yabani meyveler ve çeşitli orman çiçekleri, bölgedeki balların aroma ve karakterini doğrudan etkiliyor.

Öte yandan İğneada longozları ve Istranca ormanları, ekoturizm açısından da dikkat çeken bölgeler arasında. Doğru planlanan doğa yürüyüşleri, mantar ve bitki tanıma turları, fotoğrafçılık etkinlikleri; hem bölge halkı hem de ziyaretçiler için yeni ekonomik alanlar ve farkındalık imkânları yaratıyor.

Uzmanların Uyarısı: “Hem Doğru Tanıyın, Hem Doğayı Koruyun”

Uzmanlar, Trakya ormanlarının sunduğu doğal ürünlerden yararlanırken iki temel noktaya dikkat çekiyor:

1. Güvenlik:
   Özellikle mantar ve yabani bitkilerde yanlış tür tüketimi ağır sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Bu nedenle sadece fotoğraf veya kısa tariflere bakarak ürün toplamak yerine, bölgeyi ve türleri çok iyi bilen kişilerle hareket edilmesi gerektiği vurgulanıyor. Çocuklara da “doğada gördüğün her şeyi koparma ve yeme” alışkanlığının kazandırılması önem taşıyor.
2. Sürdürülebilirlik:
   Milli park ve korunan alanlarda toplama faaliyetleri çoğu zaman yasak ya da sınırlandırılmış durumda. İğneada Longoz Ormanları gibi hassas ekosistemlerde kurallara uyulması, yalnızca biyolojik çeşitliliğin korunması açısından değil, bölgenin uzun vadeli turizm ve ekonomi potansiyeli bakımından da hayati görülüyor.
   Ayrıca ağaç dallarını kırarak, genç sürgünleri yok ederek ürün toplamanın ekosisteme zarar verdiği, bu nedenle “doğaya saygılı toplama” kültürünün yerleşmesi gerektiği ifade ediliyor.

Sessiz Zenginlik

Kasım sonu–Aralık başı dönemi, Trakya’da doğanın yavaşladığı ama bütünüyle susmadığı bir eşik. Ormanların sunduğu mantar, yabani meyve, aromatik bitki ve arıcılık potansiyeli, hem kırsal yaşamın devamlılığı hem de bölge ekonomisi açısından önemli bir rol oynamayı sürdürüyor.

Yetkililer, bu zenginlikten yararlanırken doğayı tüketen değil, onu koruyup çoğaltan bir yaklaşımın benimsenmesi gerektiğini hatırlatıyor. Trakya ormanlarının sessiz zenginliği, ancak bu anlayışla gelecek kuşaklara aktarılabilecek.