Tarımsal üretimde yeni dönem

Sözleşmeli üretimin usul ve esaslarına ilişkin Tarım ve Orman Bakanlığı’nın hazırladığı yönetmelik Resmi Gazete’de bugün yayınlandı. Yönetmeliğe göre taraflar, tarımsal üretim sözleşmesini Bakanlığın belirlediği “tip sözleşme örneklerine uygun olarak” düzenleyecek. Tarımsal amaçlı örgütler yetkilendirilmeleri halinde sözleşmeye taraf olabilecek. Hayvancılık faaliyeti yürüten tarımsal amaçlı örgütler, yetki aldığı üreticisi adına sözleşmeli hayvansal üretime ilişkin iş ve işlemleri yürütebilecek. Sözleşme kapsamında, alıcı tarafından üreticiye bedelsiz olarak sağlanan girdiler üretimin yapılacağı yerin dışında kullanılmayacak.

RESMİ GAZETE’DE YAYIMLANDI
Resmi Gazete’de 5 Nisan 2023 tarihinde yayınlanan Orman Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile tarım sektöründe sözleşmeli üretimin yaygınlaştırılması için düzenlemeler yapılmıştı.

Tarım ve Orman Bakanlığı, sözleşmeli üretimle ilgili bir yönetmelik çıkarmadan Adalet Bakanlığı’nın bu alandaki hukuk uyuşmazlıklarına arabuluculuk uygulaması getiren yönetmeliği 1 Eylül’de yürürlüğe girmişti.

Sözleşmeli üretimin hükümlerine ilişkin Tarım ve Orman Bakanlığı’nın hazırladığı yönetmelik bugün Resmi Gazete’de yayınlandı. Yönetmeliğe göre, taraflar, tarımsal üretim sözleşmesini Bakanlığın belirlediği “tip sözleşme örneklerine uygun olarak” düzenleyecek. Üretici ve alıcı arasında yapılan sözleşmenin nüshası 15 gün içerisinde il ve ilçe tarım müdürlüklerine teslim edilecek. Taraflar eğer sözleşmede bir değişiklik yapmak isterse bu değişiklik de 15 gün içerisinde Tarım ve Orman Bakanlığı’na bildirilecek.

Alıcı, nakliye ve teknik maliyetleri kendisi karşılayacak. Alıcı, üretici isterse ücretini hemen temin etmek şartıyla gübre mazot gibi girdilerini kendisi teslim edebilecek.

Sözleşme kapsamında “alıcı tarafından üreticiye bedelsiz olarak sağlanan girdiler üretimin yapılacağı yerin dışında” kullanılmayacak. Aynı zamanda sözleşmenin şartları dışında hükümler verilemeyecek.
TARIMSAL AMAÇLI ÖRGÜTLER SÖZLEŞMEYE TARAF OLABİLECEK
Tarımsal amaçlı örgütler yetkilendirilmeleri halinde sözleşmeye taraf olabilecek. Sözleşmeli üretim kapsamında iyi tarım uygulamaları veya organik tarım faaliyetinde bulunacak üreticilerin, Bakanlıkça yetkilendirilen kontrol ve sertifikasyon kuruluşları ile yapmış oldukları sözleşme, tarımsal üretim sözleşmesi ekinde yer alacak.
BAKANLIĞIN GÖREVLERİ
Sözleşmeli üretimde Bakanlığın görevleri ise sınırlı kaldı. Bakanlık sözleşmeli üretimle ilgili, bilgi toplayıp geliştirilmesine katkı sağlayacak. Eğitim ve tanıtım faaliyetleri düzenleyecek. Tarım il müdürlüklerini sözleşmeyle ilgili sorumluluklarını yapıp yapmadığını kontrol edecek.

Aynı zamanda tarımsal üretim sözleşmelerinde yapılan değişikliklere veya fesihlere ilişkin mevcut kayıtları güncelleyecek. Sözleşmeli üretim kapsamındaki üreticiler, üretim faaliyetine göre Bakanlığın ilgili kayıt sistemlerine kayıtlı olacak.
TARIMSAL ÜRETİM SÖZLEŞMESİ
Tarımsal üretim sözleşmesi en az on iki punto büyüklüğünde, anlaşılabilir bir dilde 3 nüsha olarak düzenlenecek, sözleşmenin güvenli elektronik imza veya el yazısıyla imzalanmış olması zorunlu olacak. Yönetmelikte sözleşmelerin, “Bitkisel üretimde; tek yıllık bitkilerde ekim veya dikimden önce, çok yıllık bitkilerde ürünün kendine özgü üretim sezonu başlangıcından önce. Hayvansal üretimde; çiğ sütte ürünün tesliminden önce, besicilik, kanatlı yetiştiriciliği ve arı ürünleri üretiminde üretim dönemi başlangıcından önce. Su ürünleri yetiştiriciliğinde kullanılacak yumurta, yavru ya da büyütme amacıyla kullanılan canlı materyallerin sözleşmede istenilen ağırlığa ulaşmasından en az 3 ay önce imzalanacak” hükmü de yer aldı. Bakanlık, ürün veya ürün grupları özelinde sözleşme imza dönemlerini ayrıca yayımlayabilecek.

Sözleşmelerde; “taraflara, ürüne, üretim yerine, üretim miktarına, üretim yöntem ve koşullarına, ürünün teslimine, fiyatına, fiyat belirleme ve güncelleme usullerine, ayni ve nakdi avansa, mücbir sebeplerin tespiti ve uygulanmasına ilişkin bilgiler ile taraflarca belirlenecek özel hükümlere” yer verilecek. Yönetmelikte, sözleşmeli tohumluk üretiminde tohumluk üreticileri ve tohumluk yetiştiricilerinin ilgili alt birliğe üye şartı getirildi.
ET VE SÜT KURUMU İLE İMZALANAN SÖZLEŞMEDE ESK’NIN ŞARTLARI GEÇERLİ OLACAK
Hayvancılık faaliyeti yürüten tarımsal amaçlı örgütler, yetki aldığı üreticisi adına sözleşmeli hayvansal üretime ilişkin iş ve işlemleri yürütebilecek. Buna göre;
Sözleşmeli besicilikte; sözleşme konusu kasaplık hayvan veya koyun/keçi ile sığır karkasını kapsayanlarda, sözleşme süresi dört aydan az, iki yıldan fazla olmayacak. Sözleşmeli kanatlı hayvancılık ve arı ürünleri üretiminde; sözleşme süresi taraflarca belirlenecek. Sözleşmeli usulde çiğ süt alım satımında; sözleşme süresi altı aydan az, bir yıldan fazla olmayacak. Et ve Süt Kurumu’nun (ESK) taraf olduğu sözleşmelerde sözleşme süresi ESK tarafından belirlenecek.

Sözleşmeli şeker pancarı ve tütün üretiminde tütün ve şeker pancarı kanunlarının hükümleri geçerli olacak.
SÖZLEŞMEDEN CAYMA VE SÖZLEŞMENİN FESHİ
Herhangi bir sebep belirtmeksizin, taraflar sözleşmeyi karşılıklı uzlaşı ile feshedebilecekler. Feshedilen sözleşmeler taraflarca on beş iş günü içerisinde il/ilçe müdürlüğüne bildirilecek. Sözleşmede mücbir sebepler dışında üretilen ürünün alımında ve satımında ceza koşulu belirli olacak. Ceza koşulu, alımından ya da satımından kaçınılan ürün miktarının sözleşmedeki bedelinin yüzde yirmisinden az ve yüzde ellisinden fazla olmayacak. Et ve Süt Kurumu’nun taraf olduğu sözleşmelerde üretici için ceza koşulu alt sınırdan daha az olarak belirlenecek veya ceza koşuluna yer verilmeyecek.
ARABULUCUYA BAŞVURULMUŞ OLMASI DAVA ŞARTI OLACAK
Yönetmelikte, “Tarımsal üretim sözleşmesinden doğan davalarda arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı” olarak belirlendi. Bu yönetmeliğin ardından sözleşmeli üretim, çiğ süt yönetmeliği ve kanatlı hayvan eti üretiminde sözleşmeli üretim yönetmeliği yürürlükten kaldırıldı. Yönetmeliğin uygulanmasından doğabilecek tereddütleri gidermeye Bakanlık yetkili olacak.