Marmaraereğlisi’nin Durumu, Vidanjör Ücreti ve Gerçekler
“Marmaraereğlisi, sahili, plajları, balık iskelesinin yanı sıra antik kenti ve kültür varlıklarıyla da daha fazla ziyaretçi tarafından keşfedilmeyi bekliyor.”
Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi’nin dijital yayını olan Tekirdağ Bülteni’nin 6. sayısında Marmaraereğilisi’nde yer alan Perinthos Antik Kenti’nin anlatıldığı “Kültürün İzinde” köşesi yukarıdaki satırlarla bitiyor. Zira yazıyı kaleme alan kişi, en azından yakın tarihimizde bilime ve kültüre, ranttan daha fazla değer verilmediğini gayet iyi biliyor olsa gerek. Marmaraereğlisi on yıllardır çarpık gelişen İstanbul’a iki adım ötedeki konumuyla dikkat çeken bir mevkide yer alıyor. Hal böyle olunca, denizi ve plajlarıyla cazibe noktası haline gelen Marmaraereğlisi rantçı zihniyetten nasibini almış oldu. Bölgede on yıllara yayılan süreçte mantar gibi biten villalar, siteler, işletmeler altyapısı olmayan bir zeminde yükseldi.
Elektrik ve su temini bir şekilde ulaştığında bu bölgede yapılaşmanın önüne kimse geçemedi. Oysa insanların tuvaletlerini yapmak gibi bir gerçekliği de var. Ve ta antik çağlardan beri rastlanan bulgulara bakılacak olursa insanlar toplu yaşadıkları yerlerde tuvaletlerini bir kanalizasyon sistemine dâhil etmeyi daha o zamanlar icat etmişe benziyorlar.
Oysa Marmaraereğlisi’ndeki baş döndüren bu yazlıkçı furyası akımı sayesinde insanlık bu durumu bir kenara bırakmış ve gelişigüzel açılan ve hesabı kitabı yapılmayan fosseptiklerle durumu kurtarmayı yeğlemişti. Bugünlere işte böyle böyle gelindi…
Meseleyi antik çağlardan günümüze taşıdığımız için mevzu biraz uzayabilir. Dilerseniz meselenin bundan sonraki kısmını sakin bir kafayla okuyun.
Marmaraereğlisi’nde kalıcı çözüm nasıl mümkün?
Marmaraereğlisi’nin resmi kayıtlara göre nüfusu 2024 verilerine göre 31 bin 191 şeklinde görünüyor. Büyük çoğunluğu İstanbul’da yaşayan yazlıkçıların mevsimsel yer değiştirmesiyle bu nüfus 300 bini geçiyor. Evet, yanlış duymadınız en az on katı artan bir nüfustan bahsediyoruz. Yaz aylarına denk gelen bayram tatili gibi süreçlerde bu nüfus 500 bini aşabiliyor. Dolayısıyla hesaba katılmamış birçok sorun da beraberinde geliyor. Hele hele kanalizasyon şebekesi olmayan bir yapılaşma söz konusuysa sorunun ne denli büyük olduğu da en büyük gerçek olarak ortada duruyor.
Bu sorunu ortadan kaldırmak için zaman içinde çeşitli yöntemler denenmiş. Bunların en ilkeli kuşkusuz fosseptik çukuru oluşturmak ve doldukça vidanjör yöntemiyle bu çukurları boşaltmak. Zaman içinde bölgede ciddi bir sektöre dönüşen vidanjörcülük 2014 yılında Tekirdağ’ın büyükşehir belediyesi statüsüne geçmesiyle de resmiyet kazandı. TESKİ (Tekirdağ Su ve Kanalizasyon İşleri Genel Müdürlüğü) tarafından vatandaşın bu sorununu çözmek için adımlar atıldı. Vahşi bir piyasa olan vidanjör işi, belediye tarafından üstlenilerek bölgede yaşayan halkın derdine derman olunması için harekete geçildi.
Oysa çözüm elbette en ilkel yöntemle hareket etmeye devam etmek değildir. Bu yüzden Marmaraereğlisi’nde bir kanalizasyon altyapısı kurmak gerekliydi. Bunun için plan hazırlandı ve on yıllardan beri katlanarak devam eden bu sorunun kalıcı çözümü için düğmeye basıldı. İlçenin İstanbul (doğu) tarafında kalan bir kısmı ve Tekirdağ merkezi (batı) tarafında kalan diğer kısmı için iki köklü altyapı gereksinimi olduğu ortaya çıkarıldı. Bu durum teknik ve bürokratik olarak uzun sürmesi belki de kaçınılmaz kapsamlı bir projelendirme aşamasından sonra atıksu merkezi ve arıtma tesisi olarak iki ayrı mevkii için de çalışmalarda yol alındı. TESKİ’nin verdiği bilgiye göre doğu hattında çalışma neticelenme aşamasındayken, Batı kısmında projelendirmede sona gelindi.
Kısacası, meselenin köklü çözümü için dünyanın her yerinde uygulanan modern bir altyapı şart.
Projelendirme aşaması sona erdikten sonra ne oluyor?
İlgili belediye bir altyapı girişimi için projelendirme aşamasını tamamladıktan sonra İller Bankası’na teknik ayrıntıları iletir ve kredi talebinde bulunarak çalışmasını başlaması için harekete geçilmesini bekler. Örneğin Marmaraereğlisi’nin batı kısmında bulunan atıksu ve arıtmanın hayata geçirilmesinin tahmini maliyeti bugün için 3 milyar lira civarında. Bu yüzden İller Bankası’nın bu projeyi onaylaması ve hayata geçmesi için kesenin ağzını açması gerekiyor. Yani mesele dönüp dolaşıp merkezi hükümetin öncelikli tercihlerine geliyor.
Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi bu konuda gayet net. Yeniçiftlik tarafında yer alan atıksu ve ileri biyolojik arıtma tesisi için projelendirme yapılmış ve kredi güncellemeleri yapılarak gerekli başvuru süreçlerine girilmiş. Şimdi gözler gelecek kredinin şartlarına ve zamanına odaklandı.
Yoksa gittikçe büyüyen bu meselede fosseptik çukurunun içinden bir türlü çıkılamayacak.
Tüm yönleriyle fosseptik ve vidanjör…
Geçici çözüm için kaçınılmaz çare olan fosseptik ve vidanjör, bu yazıda sıkça bahsedildiği üzere en ilkel yöntem. Ama çaresiz kalan vatandaşın derdine derman olmak için de eldeki en kestirme çözüm oluşu nedeniyle vidanjör hizmetinin de bir şekilde devam ettirilmesi gerekiyor.
Bölgeye yılın 2-3 ayı için gelen yazlıkçılar için bu işlem kolay ve maliyeti dert edilecek bir durum değil ancak bölgede kalıcı olarak oturanlar için her zaman başvurulması gerektiğinden her anlamda ve özellikle maliyet açısından yorucu bir durum.
Henüz 10 yıl önce sıfırdan kurulmuş olan Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi ve TESKİ bu hizmeti taşeron firmalar eliyle yürütüyor. Çünkü 2014 yılında yeni kurulmuş olan bu kurumların vidanjör, kuka, kepçe gibi araçları ya yoktu, ya da çok sınırlı sayıdaydı. Bu yüzden bölgeye hâkim vidanjör şirketleri artık TESKİ’nin yapması gereken bu işlerde makine ve insan gücü desteğiyle taşeron olarak olaya dâhil edilmek durumunda kalınmıştı. Genel işleyiş şu şekildedir: Taşeron şirketler ihaleyi alır, yapılan iş üzerinden ihaledeki tutara ulaşıncaya dek belediyeye bunu hizmet ücreti şeklinde faturalandırır. Taşeron işleyişi herkes ve her yer için handikap içeren unsurları içinde barındırdığından esasen belediyelerin kamucu bir plan çerçevesinde hareket ederek kendi öz malı ve kendi öz işgücü ile hareket etmesi çok daha anlamlı, etik ve hatta bir yönüyle de çok daha yasaldır.
Ancak TESKİ, yüklenici taşeron firmalar ve araçları marifetiyle bu elzem hizmeti vermeye devam ediyor. Neden? Çünkü 10 yıl gibi bir süre içerisinde bu işi kendi öz kaynakları ve iç işleyişiyle yapmak adına esaslı adımlar atılmamış.
Asıl kördüğüm, vidanjörü bedava yapınca başladı
Bahsi geçen manzara bu şekildeyken Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi yerel seçime bir yıl kala vidanjör hizmetlerini ücretsiz vereceğini duyurdu. İşte ne olduysa o andan itibaren olmaya başladı. Neticede taşeron firmalar bu işi belediyeye bedava yapmıyorlar. Çekilen her vidanjör hizmeti için TESKİ’nin kasasından para çıkıyor. Şahısları ilgilendiren hususlarda yapılan işin bırakın ücretsiz yapılmasını, maliyetinin altında yapılması bile yasal değildir. Çünkü bir kamu zararı oluşur ve devletin diğer denetleyici kurumları kamu zararını tespit ettiğinde ilgili kurum yöneticileri, kanunda belirtilen hükümler çerçevesinde cezalandırılır.
Vidanjör hizmeti ücretsiz olunca, bedava olan her durumda olduğu gibi halkın yoğun talebiyle karşılaşıldı. Fosseptik çukuru dolmadan “Ne olur, ne olmaz” mantığıyla insanlar vidanjör kaydı açtırmaya başladılar. Hatta ufak çaplı arıtması olan siteler, “Nasıl olsa bedava vidanjör var” diyerek maliyetlerini düşürmek adına arıtmalarını devre dışı bıraktılar. Yapılan iş kalemi üzerinden faturalandırma yapan taşeron firmalar için, düşük hacimli vidanjör çekimleri ve çekim sayısının çoğalması da tabiri caizse bulunmaz fırsat haline geldi.
Hal böyle olunca sistem doğal olarak tıkandı. Mali açıdan önü alınamaz bir durum oluşmasının yanı sıra, nüfusun arttığı yaz aylarında vatandaşın hizmet alabilmesi de kesintilere uğramaya başladı.
Sağduyu ve ortak akılla iletişime geçildi
Kangrene dönüşen bu meselenin çözümü için 2024 yılının Nisan ayında göreve gelen Tekirdağ Büyükşehir Belediye Başkanı Dr. Candan Yüceer kapsamlı bir çalışma ve yol haritası hazırladı. 2025 yazına bu işleyişle girilemeyeceğinin tespitini yapan Yüceer, kısa bir süre önce Meclis’ten vidanjör hizmetlerinin faturalandırılması hususunda bir kararın çıkarılmasını sağladı. Bu kararın er veya geç alınması kaçınılmazdı.
Bunun üzerine yöre halkında tepki oluştu. Geçtiğimiz hafta sonu Marmaraereğlisi’ne giden Candan Başkan durumu anlatmak ve ortak akılla hareket etmek adına samimi ve kararlı bir adım attı. Söylenen sözleri dinlemeyen birkaç kışkırtıcı kişinin haricinde yöre halkının genelinde “Sorunumuz bir süre sonra kalıcı olarak çözülecekse vidanjör eskisi gibi ücretli olabilir” sağduyusu hâkimdi.
Savurganlığa son verilmesi adına vidanjör hizmetinin ücretlendirilmesinin ardından açılan vidanjör taleplerinin de % 90 oranında azaldığından bahsediliyor. Bu bile meselenin ne boyutta olduğunu anlamak için çok çarpıcı bir oran.
Vidanjör hizmetinde de akıllı ve adil çözüm hamleleri
Vidanjör hizmetinin ücretlendirilmesi hususunda da yanlış bilinenin aksine eski süreçteki gibi çekim başına ücretlendirme yapılması öngörülmüyor. Halk, bu konuda da belli çevreler tarafından yanlış bilgilendiriliyor. “Vidanjör çekim ücreti 3 bin lira oldu” gibi söylemler gerçeği yansıtmıyor. Örneğin bir vidanjörün kapasitesi 20 metreküp ise 3 bin lira vidanjörün tam doluluk oranına denk geliyor. Oysa yeni nesil akıllı sayaç sistemiyle çekilen metreküp üzerinden faturalandırma yapılacak. Yani 2 metreküp çekim için 300 lira civarında bir ücret ödenecek. Dolayısıyla böylesi bir meblağ da vatandaş için çok daha makul bir seviyeye denk geliyor.
İş en nihayetinde İller Bankası’nda bitiyor
Bütün bunlardan bağımsız olarak Candan Başkan vidanjör sisteminin tarihe karışması gerekliliğinin altını çiziyor. TESKİ’nin Yeniçiftlik’teki projelendirmesinde kredi talebi güncellemesi yapılmış. Bu talebin karşılık bulması, Marmaraereğlisi’nde sorunun kalıcı çözümü için kesin adım anlamını taşıyor. Ancak bu noktada Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı onay mercii olduğu için ilgili bakanlığın oluru gerekiyor. Olur alındıktan sonra da İller Bankası’nın çalışma için gerekli krediyi sağlaması süreci başlıyor.
TESKİ’nin hâlihazırda Tekirdağ genelinde onaylanmış 23 projesi için İller Bankası’ndan kredi sağlaması için bekleniyor. Bunların içinde 5 yıldır ötelenmiş projeler de mevcut ve 3-4 ayda bir bunlarla ilgili fiyat güncellemesi yapılarak İller Bankası’na başvuruda bulunuluyor. Kısacası iş parada bitiyor. Vergi verme söz konusu olunca dokuzuncu sırada olan Tekirdağ ili, İller Bankası’ndan da aynı cömertliği görmeyi sonuna kadar hak ediyor. Marmaraereğlisi’nin atıksu sorunu kalıcı bir çözüm bulmanın yolu da, Tekirdağ genelinde içme suyunun % 88’inin yer altından çıkarılıyor oluşuna çözüm bulmanın da yolu aynı adresten geçiyor. Yeri gelmişken değinmek gerekirse, Kapaklı’daki içme suyunun arıtması için TESKİ tarafında hazırlanmış olan projenin Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından onaylandığını ve İller Bankası’ndan kredi beklendiğini biliyor muydunuz?
TESKİ kalıcı çözüm için taşın altına elini koyuyor; ya diğer kurumlar?
Tüm bu gerçeklik ortadayken, TESKİ Marmaraereğlisi’nde kalıcı çözüm için İller Bankası’nın kredisini beklemeden harekete geçme kararlılığında. Bunun için 2025 yılı yatırım planları dâhilinde Marmaraereğilisi’nde ön adım olarak 10 bin kişilik ihtiyaca cevap verecek bir altyapı hamlesi başlatılıyor. İller Bankası’nın konuyla alakalı ne zaman ve nasıl bir dönüş yapacağı da merak konusu olmaya devam ediyor. Öte yandan bölgede fosseptik kuyusu dahi olmayan ve kanalizasyonunu direkt dereye salan yapıların ve hatta işletmelerin olduğu da gelen bilgiler arasında bulunuyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın bu konudaki denetimlerinin ve uygulanan cezaların ne ölçüde olduğu da kamuoyunda yanıtını bekleyen sorular arasında yerini alıyor.
“Candan Belediyecilik” rakamların diliyle konuşuyor
Her şey bir yana, “Candan Belediyecilik” başlığıyla tarif edilen çalışmalar bütününü anlayabilmek için fotoğrafın bütüne bakmak yeterli gibi duruyor. 10 yıldır öz varlık olarak TESKİ’ye ait olan vidanjör sayısı 7’yken, Candan Yüceer’in yarım yıllık hizmet süresi boyunca 10 vidanjör satın alma yöntemiyle Tekirdağ’a kazandırılarak bu sayı 17’ye yükseltildi.
Candan Başkan, araç ve iş makinesi hususunda kiralama yerine satın alma yönteminde kararlı olacağa benziyor. Zaten geçtiğimiz aylarda en az 10 yıl hizmet verecek araçları, 2 yıllık amortisman bedeliyle satın almasıyla bunu açık açık belli etmişti. Peki, Candan Yüceer yönetimindeki bu kısacık sürede TESKİ’ye kazandırılan araçların listesini biliyor musunuz? Meraklısı için onu da hatırlatmakta fayda var:
60 adet hafif ticari araç
40 adet çift kabin kasalı kamyonet
10 adet 18 ton kapasiteli vidanjör
6 adet 8 ton kapasiteli kanal açma aracı
5 adet 18 ton kapasiteli su tankeri
1 adet 25m³ kapasiteli damperli kamyon
3 adet kanal arıza tespit aracı
1 adet kanal görüntüleme aracı
1 adet su kayıp kaçak tespit aracı
20 adet kazıcı yükleyici (kepçe) iş makinesi
1 adet yükleyici (loader) iş makinesi